| Değerli Borsagündem okuyucuları,
Bilindiği üzere son yıllarda SPK tarafından bir çok kişi hakkında İMKB'de işlem gören hisse senetleri üzerinde manipülasyon yapıldığı iddiasıyla ilgili savcılık makamlarına suç duyurusunda bulunmakta, iddianameler hazırlanmakta ve konu yargıya taşınmaktadır.
Bu yazımızda olayın yargı boyutundan ziyade, manipülasyon suçunun ne olduğu hangi fiil ve eylemlerin manipülasyon olarak değerlendirilmesi gerektiği konusunu, anlaşılabilir bir dil ile anlatmaya çalışacağız.
2499 sayılı Sermaye Piyasası Kanununun 'Cezai Sorumluluk' başlıklı 47/A-2 maddesinde manipülasyon şu şekilde tanımlanmıştır;
'Yapay olarak, sermaye piyasası araçlarının, arz ve talebini etkilemek, aktif bir piyasanın varlığı izlenimini uyandırmak, fiyatlarını aynı seviyede tutmak, arttırmak veya azaltmak amacıyla alım ve satımını yapan gerçek kişilerle, tüzel kişilerin yetkilileri ve bunlarla birlikte hareket edenler,
Hakkında bu fiillerden dolayı iki yıldan beş yıla kadar hapis ve beşbin günden onbin güne kadar adlî para cezası ile cezalandırılır.'
2499 sayılı Yasa'nın 47/A-2 maddesi eylemi; fiyat artırmak, azaltmak, sabit tutmak ve etkin piyasa izlenimi vermek olarak açıklanmış ancak bunların bir ölçüsünü vermemiştir. Kanaatimizce buradaki ölçüyü 2499 Sayılı Yasa'nın Amaç başlıklı 1. maddesinde arayabiliriz.
2499 Sayılı Yasa'nın amaç başlıklı 1. maddesi kanunla korunan menfaati sermaye piyasalarının güven, açıklık ve kararlılık içerisinde faaliyetini sürdürmesi olarak açıkladığına göre, eylemin bu menfaate halel getirecek bir güç ve kabiliyette olması gerekecektir. Bu bakımdan, manipülasyon tespiti için mutlaka menkul kıymetlerde meydana gelen fiyat değişimi incelenmeli ve ancak kanunla korunan menfaate halel getirecek büyüklükte önemli bir fiyat hareketi olması halinde diğer sebeplerde var ise manipülasyondan söz edilebilmelidir.
Diğer taraftan yukarıda yazılı olan kanun maddesinin haricinde, kurulun yayınlamış olduğu "Hisse Senedi Piyasasında Manipülasyon" isimli yayınında manipülasyon fiili için iki farklı şekilde tanımlama yapılmıştır.
- Manipülasyon, insanları yanıltarak bir menkul kıymeti almaya veya satmaya sevk etmek veya menkul kıymetin fiyatını yapay bir seviyede tutmaya yönelik davranışlardır.
- Manipülasyon, menkul kıymet piyasalarında arz ve talebin serbest bir şekilde karşı karşıya gelerek fiyatları belirlemesine yönelik sürecin kasıtlı olarak engellenmesidir.
Yukarıdaki iki tanıma göre Manipülatif eylemler ;
- Arz ve talebin serbest bir şekilde etkileşimini engelleyerek fiyat mekanizmalarına müdahalede bulunmaktır.
- İnsanları yanıltarak ve yanlış yönlendirerek bir menkul kıymette işlem yapmaya sevk etmektir.
3. Menkul kıymet fiyatını yapay bir seviyede tutmak amacıyla tasarlanan eylemlerdir.
Manipülasyon fiili gerçekleştiğinde, piyasaların işleyişi engellenmektedir. Bu nedenle manipülasyon fiili suç olarak değerlendirilmektedir.
Manipülatif işlemler sonucu oluşan yapay fiyat hareketleri, ikincil piyasaların, birincil piyasalara likidite ve fon sağlama fonksiyonunu zayıflatmakta; piyasadaki şirketlerinin piyasaya karşı duyarlılıklarını yok ederek yeni yatırımcıların piyasaya gelmelerini olumsuz yönde etkileyebilmektedir.
Bununla beraber bir konuya açıklık getirmekte fayda var; manipülasyon ile spekülasyon aynı anlama gelmemektedir. Finansal anlamda spekülasyon; belli beklentilerle işlem yapmaktır. örneğin bir arsa alırsınız ancak oradan yol geçeceğini önceden bir şekilde bilerek veya öğrenerek bu işlemi yaparsanız buna spekülasyon denir. Ancak manipülasyon ise bilfiil bir hisse senedi fiyatının arz ve talebini etkileyecek şekilde aşağı veya yukarı hareket edecek şekilde işlem yapmak veya yaptırtmaktır.
Bu kapsamda SPK kurulu uzman denetçileri günlük olarak endeks ve hisse fiyatları üzerinde analizler yapmakta, varsa ihbarları değerlendirmekte, şüpheli gördüğü hisse ve işlemleri incelemeye almakta ve rapor düzenlemektedir. Suç unsuru bulduğu taktirde de ilgili makamlara suç duyurusunda bulunmaktadır.
Ancak burada bir konuyu belirtmemiz gerekir ki, bazı durumlarda manipülasyon gerçekleşip gerçekleşmediğinin tespiti çok kolay olmamaktadır. Zira sadece hisse senedi fiyat ve miktar hareketlerini alıp endeks verileri ile tek başına karşılaştırmak kanaatimizce yeterli olmayacaktır. Bu analizleri yaparken söz konusu işlemlerin fiyat artırma amaç ve kastıyla yapıldığını ortaya koyabilmek için belirli bir düzen ve disiplin dahilinde, süreklilik arz eder şekilde icra edilmesi gerekmektedir.
Burada belirtmemiz gerekir ki , bir menkul kıymetin fiyatı, işlem hacmi veya her ikisinde aynı anda görülen ani artış ve azalışlar manipülasyon amacına yönelik karine teşkil eder. Ancak böyle bir durumda söz konusu menkul kıymetin uzun süre önce halka arz edilmesi halinde bu menkul kıymetin daha önceki fiyat ve işlem hacmiyle mukayese ederek sonuca ulaşmak gerekir ki, bu süre geriye dönük olarak 400 gün olarak açıklanmıştır.
Sonuç olarak bir menkul kıymette gerçekleşen fiyat hareketini olağandışı ve bu anlamda yapay olarak niteleyebilmek için sadece meydana gelen fiyat hareketine bakarak değerlendirme yapmak yanılgıya yol açabilir. İsabetli ve doğru bir değerlendirme yapabilmek için uzun bir dönemde oluşan fiyat değişimlerinin araştırılması ve ancak sonra olağanlık ve olağan dışılık nitelemelerine ulaşılması gerekmektedir. Ancak bu durumda manipülasyon fiilinin varlığından ve suç unsurundan bahsedilebilir kanaatindeyiz.
[email protected] |
