Değerli okurlarımız dünkü Resmi Gazete'de Bağımsız Denetim Yönetmeliği nihayet yayımlandı. 02.10.2012 tarihli köşe yazımızda yönetmelik taslağının mevcut hali ile çıkması durumunda bağımsız denetçi olmanın zorluğunu ele almış ve taslaktaki durumun mevcut denetim firmalarını korumanın ötesine geçmeyeceğini belirtmiştim. Taslaktaki düzenlemeler kısmen yönetmelikte yer almamıştır. 

Yazımızın konusunu denetçi olabilmek için Yeminli Mali Müşavirler (YMM) ile meslekte 15 yılı doldurmuş Serbest Muhasebeci Mali Müşavirler (SMMM) açısından getirilen düzenlemeler oluşturacaktır.

Yönetmeliğin 15'inci maddesi denetçilerin yetkilendirilmesini düzenlemektedir. Bunlardan en dikkat çekici olan iki şarttan biri 'uygulamalı mesleki eğitimi tamamlamış olmak (Md. 15)', diğeri ise, 'denetçilik sınavında başarılı olmak (Md. 16)'tır. 

En az 15 yıl mesleki tecrübeye sahip olanlarda uygulamalı mesleki eğitim şartının aranmayacağı Yönetmelikte belirtilmiştir. (Md. 15/2) 15 yıllık süreden kastın ne olduğu ise Yönetmelikle açıklığa kavuşturulmuştur. Buna göre, bu Yönetmelik uygulamasında mesleki tecrübe bağımsız denetimde fiilen geçirilen süredir. Ancak, 3568 sayılı Kanun kapsamındaki mesleki faaliyetlerde veya aynı Kanun uyarınca staj ve stajdan sayılan hizmetlerde bulunulan süreler de bu sürenin hesabında dikkate alınır. Dört yılı aşmamak üzere 14 üncü maddenin birinci fıkrasının (a) bendinde belirtilen alanlardaki lisans ve lisansüstü eğitim süreleri bu süreye ilave edilir. Bu sürenin hesabında yukarıda belirtilen faaliyetlere başlama tarihi esas alınır ve kamu kurum ve kuruluşlarında geçirilen süreler hariç olmak üzere, bir yıldan fazla süreyle bu faaliyetlere ara verilmesi durumunda ara verilen süreler dikkate alınmaz. 

Denetçilik sınavı ise 16'ncı maddede düzenlenmiş olup, denetçilik sınavının konuları; 'muhasebe, muhasebe standartları, kurumsal yönetim ilkeleri ve finansal yönetim, denetim, genel hukuk mevzuatı, sermaye piyasası, bankacılık, sigortacılık ve özel emeklilik mevzuatı'ndan oluşmaktadır. 

Hemen belirtelim ki, SMMM'ler bu konulardan 'muhasebe ve genel hukuk mevzuatı'ndan sınava tabi tutulmayacaktır. Burada 15 yıllık tecrübe şartı da aranmamaktadır. YMM'ler ise, ' muhasebe, genel hukuk mevzuatı ve kurumsal yönetim ilkeleri ve finansal yönetim' konularından sınava tabi tutulmayacaktır. 

Ayrıca, sermaye piyasası, bankacılık, sigortacılık ve özel emeklilik alanlarında denetim faaliyetinde bulunmayacak olanlar bu konulardan da sınava tabi tutulmayacaktır.

Budurumda; sermaye piyasası, bankacılık, sigortacılık ve özel emeklilik alanlarında denetim faaliyetinde bulunmayacak olan SMMM'ler sadece; 'muhasebe standartları, kurumsal yönetim ilkeleri ve finansal yönetim, denetim' konularında sınava girecektir. YMM'ler ise; 'muhasebe standartları ile denetim' konularında sınava girecektir. 

Sermaye Piyasası Kurulu tarafından yapılan sınavlar geçerli olacak mıdır?

Bu sorunun cevabı evettir, 31.12.2012 tarihine kadar lisans belgesi almaya hak kazananlar için, sigortacılık ve özel emeklilik mevzuatına ilişkin sınav konuları hariç olmak üzere ve 31.12.2014 tarihine kadar müracat etmeleri halinde sınav şartı aranmayacaktır. Sigortacılık ve özel emeklilik alanlarında da denetim yapabilmek için ise 3/6/2007 tarihli ve 5684 sayılı Sigortacılık Kanunu ve ilgili mevzuatı uyarınca bu alanda bağımsız denetim yapmak için aranan şartların sağlanmış olması veya Kurumca bu alana ilişkin olarak yapılacak sınavda başarılı olunması ya da Kurumca düzenlenecek eğitimin tamamlamış olması şarttır. 

Sorumlu ortak denetçi olabilmenin şartları nelerdir?

Buna ilişkin düzenlemeye Yönetmeliğin 28'inci maddesinde yer verilmiştir. 

Kamu Yararını İlgilendiren Kuruluşlar (KAYİK)'ler nezdinde yapılacak denetimler için 15 yıllık mesleki tecrübeye sahip olunması ve bu sürenin en az iki yılında fiilen denetçi, kıdemli denetçi veya başdenetçi unvanı ile mevzuatta denetim öngörülen alanlarda denetimlerde bulunmuş olması şarttır.

Diğer denetimler için ise, 10 yıllık mesleki tecrübeye sahip olması ve bu sürenin en az bir yılında fiilen denetçi, kıdemli denetçi veya başdenetçi unvanı ile denetimlerde bulunmuş olması gerekmektedir. 

Yukarıda da vurguladığımız yazımızda ele aldığımız üzere 2 ve 1 yıllık süre şartı denetim şirketi kurmayı kısıtlamakta ve mevcut denetim şirketlerine avantaj sağlamaktadır. 2 yıllık süre şartı korunmaktadır ancak 1 yıllık süre şartı Geçici 1/4-ç Maddesi ile YMM olmaya hak kazananlar ile SMMM olmaya hak kazanan 15 yıllık mesleki tecrübeye sahip olanlar için 31.12.2015 tarihine kadar aranmayacaktır. Yani, denetçi olmanın tüm şartlarını sağlayan YMM'ler ile 15 yıllık tecrübeye sahip SMMM'ler KAYİK denetimini 2 yıl boyunca yapamayacaklar ancak diğer firmaların denetimini yapabileceklerdir.

Yönetmeliğin Geçici 1'inci madde düzenlemesi uyarınca, bu Yönetmeliğin yayımı tarihi olan 26.12.2012 itibarıyla, YMM olmaya hak kazananlar ile SMMM olmaya hak kazanan 15 yıllık mesleki tecrübeye sahip olanlar, 31/12/2014 tarihine kadar ruhsatları ile başvurmaları halinde;

a) Bağımsız denetçi olmak için 14'üncü madde uyarınca aranan sınav hariç diğer şartları haiz olmak ve 16'ncı maddede belirtilen sınav konuları itibarıyla Kurum tarafından öngörülen eğitim programlarını başarıyla tamamlamak kaydıyla, başarılı olunan konulardan 14'üncü maddede belirtilen sınav şartını sağlamış olurlar. 

b) 3568 sayılı Kanun uyarınca hizmetleri stajdan sayılan ve bu Yönetmeliğin yayımı tarihi itibarıyla 15 yıllık mesleki tecrübeye sahip olanlar, 31/12/2014 tarihine kadar meslek mensubu olmaları halinde bu fıkra kapsamında değerlendirilir. 

c) YMM'ler ile 15 yıllık tecrübeye sahip olan SMMM'ler 16'ncı maddede belirtilen sınav konularının bir kısmı veya tamamı için (a) bendinde belirtilen eğitim programına katılmak yerine Kurumca yapılacak sınavlara da girebilirler. Başarılı olunan sınav konularından ayrıca eğitime tabi tutulmazlar. 

ç) Bu fıkra kapsamına giren meslek mensuplarından 15'inci madde ile 31/12/2015 tarihine kadar 28'inci maddenin birinci fıkrasının (b) bendinde öngörülen şartlar aranmaz. 

d) (a) bendi uyarınca yapılacak eğitim, 16'ncı maddenin dördüncü fıkrasında meslek mensupları itibarıyla belirtilen sınav konularından yapılır. Bu eğitim kamu kurumları veya üniversitelerle işbirliği halinde de yürütülebilir. 

Sonuç olarak, YMM olmaya hak kazananlar (kanaatimce YMM olmaya hak kazanan ancak YMM'lik yapmayanlar da bu kapsama girmektedir) ile SMMM olmaya hak kazanan 15 yıllık mesleki tecrübeye sahip olanlar bakımından özet yapacak olur isek, bağımsız denetçi olabilmek için; 

- 15'inci maddede yer alan 'uygulamalı mesleki eğitim' şartı aranmayacaktır. 

- 16'ncı maddede yer alan sınav şartı aranmaktadır. Ancak, 31.12.2014 tarihine kadar sınava girmek yerine, kurum tarafından öngörülen eğitim programlarını başarıyla tamamlamaları yeterli olacaktır. Dilemeleri durumunda ise, eğitim yerine Kurumca yapılacak sınavlara da girebileceklerdir. 31.12.2012 tarihi itibariyle lisans belgesi almaya hak kazananlar için ise sınav şartı aranmayacaktır.

- 28'inci maddede yer alan 1 ve 2 yıllık süre şartlarından, 2 yıllık süre şartı korunmaktadır ancak 1 yıllık süre şartı Geçici 1/4-ç Maddesi ile YMM olmaya hak kazananlar ile SMMM olmaya hak kazanan 15 yıllık mesleki tecrübeye sahip olanlar için 31.12.2015 tarihine kadar aranmayacaktır. Dolayısıyla, yukarıdada vurguladığım üzere, denetçi olmanın tüm şartlarını sağlayan YMM'ler ile 15 yıllık tecrübeye sahip SMMM'ler KAYİK denetimini 2 yıl boyunca yapamayacaklar ancak diğer firmaların denetimini yapabileceklerdir.

YMM olmaya hak kazananlar ile SMMM olmaya hak kazanan 15 yıllık mesleki tecrübeye sahip olanlar bakımından, Yönetmelik ile Talakta yer alan düzenlemelerden 1 ve 2 yıllık süre şartlarından 1 yıllık süre şartı 31.12.2015 tarihine kadar kaldırılmış, ancak 2 yıllık süre şartı muhafaza edilmiştir. 1 yıllık süre şartının kaldırılmış olması olumludur, ancak kanaatimce 2 yıllık süre şartı da, en azından geçiş aşamasında kaldırılmalı idi. 15 yıllık tecrübeye sahip olmayan meslek mensupları için denetçi olabilmenin koşulları ise ayrı bir yazımızın konusunu oluşturacaktır.