Vergi Usul Kanununa (VUK) göre değerleme, vergi matrahının hesaplanmasıyla ilgili iktisadi kıymetlerin takdir ve tespiti olarak tanımlanmış ve değerlemede iktisadi kıymetlerin vergi kanunlarında gösterilen gün ve zamanlarda haiz oldukları kıymetlerin esas alınacağı belirtilmiştir (VUK Md. 258, 259).

 

VUK'un 281 ve 285'inci maddeleri uyarınca alacaklar ve borçlar mukayyet değeri ile değerlenecektir. Mukayyet değer ise, bir iktisadi kıymetin muhasebe kayıtlarında g&amamp;ouml;sterilen hesap değeridir. Senetli ve senetsiz tüm alacak ve borçlar mukayyet değer ile değerlenecektir. Vadesi gelmemiş olan senede dayalı alacak ve borçlar değerleme günü kıymetine icra olunabilecektir. Bu işlem sadece vadesi henüz gelmemiş senede bağlı alacak ve borçlar için geçerli olacaktır.

 

Bu işleme reeskont işlemi deniliyor ve reeskont işleminin hesaplanmasında, senede bağlı olan, senette vadesi bulunan ve vadenin henüz gelmemiş olduğu durumlarda, söz konusu senetlerin değerleme günündeki (31 Aralık) gerçek değerinin bulunması ile bilançoda bir düzeltme işlemi yapılıyor. Böylelikle, Temel Muhasebe Kavramı olan dönemsellik ilkesi gereğince senette bulunan vadelerin ait oldukları hesap dönemlerine intikal ettirilmesi sağlanarak, bilanço ve gelir tabloları daha gerçekçi bir hale geliyor.

 

Dolayısıyla reeskont işleminin yapılabilmesi için;

 

- Alacak ve borç senede bağlı olmalıdır,

 

- Senette bir vadenin bulunması ve bu vadenin değerleme günü itibariyle henüz gelmemiş olması gerekmektedir,

 

- Reeskont işlemine tabi tutulacak senetli alacak veya borç ticari kazancın elde edilmesi veya idamesi ile ilgili olmalıdır.

 

Senede bağlı alacak veya borçlarda senette yer alan katma değer vergisinin de reeskonta tabi tutulması mümkün olacak mıdır?

 

Bu konuda iki görüş bulunmaktadır. Bir görüşe göre, reeskont işlemi yapılırken katma değer vergisinin de dikkate alınması gerektiği yönündedir. Yani, reeskont işlemi yapılırken senette yer alan katma değer vergisi ayrıştırılmadan tüm tutar üzerinden reeskont yapılmalıdır. Bu görüşün gerekçesi ise, katma değer vergisi de ekonomik faaliyetlerin doğal bir sonucu olarak ortaya çıkmaktadır ve senetle birlikte tahsil edilmektedir. Reeskonttaki amaç da, gelir etkisi birden fazla yıla yayılan diğer dönemlere ait kısmın ayıklanmasıdır.

 

Konuya bu çerçeveden yaklaşıldığında, gelir ve hasılat unsuru bulunmayan avans niteliğindeki senetler ile teminat amacıyla alınan teminat senetleri ve hatır senetleri reeskonta tabi tutulamayacaktır. Hemen belirtelim ki, teminata verilen senetler için reeskont hesaplanabileceğini Danıştay'ın bu yöndeki kararları sonrasında idare de görüş değiştirerek kabul etmektedir.

 

Gelirler Genel Müdürlüğü'nün 10.08.2001 ve 42547 sayılı yazısında belirttiği görüşüne göre, reeskont katma değer vergisi dahil alacak ve borç tutarı üzerinden ayrılabilecektir.

Konuya ilişkin diğer görüş ise, reeskont hesabı yapılırken senette yer alan katma değer vergisinin ayrıştırılması ve katma değer vergisi için reeskont hesaplanmaması yönündedir. Bu görüşü dile getirenlere göre, reeskontun temelinde dönemsellik ilkesi bulunmaktadır ve tahakkuk ilkesi uyarınca önemli olan gelirin veya giderin mahiyet ve tutar olarak kesinleşmesi olduğundan katma değer vergisi tutarının reeskont hesaplamasına dahil edilmemesi gerekmektedir.

 

Nitekim, KDV Kanununun 58'inci maddesine göre, hesaplanan katma değer vergisi gelir ve kurumlar vergisi matrahlarının tespitinde gider olarak dikkate alınamayacaktır. Dolayısıyla, katma değer vergisi için reeskont hesaplanması ve hesaplanan tutarın gider olarak dikkate alınması bu madde hükmüne aykırılık teşkil etmektedir. Bu nedenle de, senette yer alan katma değer vergisinden sonraki tutar üzerinden reeskont hesaplanmalıdır.

 

Sonuç olarak her iki görüşün de mantıklı argümanları bulunmaktadır. Ancak, ilk görüşe Maliye Bakanlığı'nın da katıldığını yukarıda belirtmiştik. Bu durumda reeskont hesaplanırken katma değer vergisi dahil tutar üzerinden hesaplama yapılabilecektir.