Tedrici kuruluşta, bir kısım paylar kurucular tarafından taahhüt ediliyor ve kalan kısmı da halka arz ediliyordu. Kuruluş aşamalarının kolaylığı, sermayenin tamamının kurucular tarafından karşılanması ve tedrici kuruluş formalitelerinden kaçınmak için ani kuruluş yöntemi tercih edilmekte idi. Bu nedenle de, Eski TTK'nın uygulandığı 55 yıllık süre içinde, tedrici yol ile kurulan halka açık tek bir anonim şirketin bile bulunmadığı bilinmektedir. Yeni TTK ile ülkemizde uygulaması bulunmayan tedrici kuruluş yöntemi kaldırılmıştır.

 

Yeni TTK ile tedrici kuruluş yerine kurucunun payları hemen halka arz edebileceği yeni bir sistem getirilmiştir. Yeni TTK'nın 335'inci maddesiyle, şirket, kurucularının, sermayenin tamamını ödemeyi, şartsız taahhüt ettikleri, imzalarının noterce onaylandığı esas sözleşmede, anonim şirket kurma iradelerini açıklamalarıyla kurulmaktadır. Madde hükmünden anlaşılacağı üzere, yeni düzenleme ile tedrici kuruluş kaldırılmakta, şirket kurucularının sermayenin tamamını ödemeyi taahhüt etmeleri zorunlu hale gelmektedir.

 

Tedrici kuruluş uygulamasının kanundan çıkartılması ile, Yeni TTK'nın 346'ncı maddesiyle, halka açık kurulma imkanı getirilmektedir. Buna göre, esas sözleşmede taahhüt edilmiş olup da taahhüt sahiplerince, şirketin tescilinden itibaren en geç iki ay içinde halka arz edileceği esas sözleşmede belirtilmiş ve ayrıca garanti edilmiş bulunan nakdî payların karşılıkları satıştan elde edilen gelirden ödenecektir. Pay senetlerinin halka arz edilmesi sermaye piyasası mevzuatına göre yapılacaktır. Satış süresinin sonunda, payların itibarî değerlerinin, varsa çıkarma priminin karşılığı şirkete, giderler düştükten sonra kalan tutar ise, pay senetlerini halka arzeden pay sahiplerine ödenecektir. Halka arz edilip de süresinde satılmayan payların bedellerinin tamamı, süresinde halka arz edilmeyen payların bedellerinin ise, yüzde yirmibeşi iki aylık süreyi izleyen üç gün içinde ödenmelidir.

Ancak, bu şekilde halka arz edilebilecek paylar nakit karşılığı halka arz edilecek paylardır. Ayın karşılığı taahhüt edilen payların halka arzına yönelik kanun maddesinde herhangi bir düzenleme bulunmamaktadır. Ayrıca, bir anonim şirketin kuruluşu sırasında kurucu veya kurucular, taahhüt ettikleri sermayeyi kuruluştan sonra en geç iki ay içinde halka arz edeceğini garanti ederse, taahhüt ettiği sermayenin dörtte birini dahi ödemeyecek ve kuruluştan hemen sonra şirket kurucu veya kuruculara pay senetlerini verecek, onlarda bu pay senetlerini halka arz edecektir. Pay senetlerinin halka arzından elde edilecek satış gelirleri ile de pay bedelleri ödenebilecektir. Kurucular, pay senetlerini itibari değerinin altında satamayacaktır, ancak, primli satmalarının önünde herhangi bir engel bulunmamaktadır. Ancak bunun için esas sözleşmede hüküm bulunmalı ya da genel kurul kararı olmalıdır. Primli satış durumda sermayenin ve giderlerin üzerinde elde edilen prim kurucular tarafından alıkonulabilecektir.

 

Pay senetlerinin şirketin tescilinden itibaren en geç iki ay içerisinde halka arz edilmesi gerekmektedir. Kanaatimce, bu iki aylık süre halka arz için yeterli olmayabilir. İki aylık süre şirketlerden kaynaklanmaksızın örneğin SPK'da sürecin uzaması durumunda sorumluluk kime ait olacaktır? Şartlar ihlal edilmiş olacak mıdır? Yeni TTK'ya göre ihlal edilmiş olacaktır. Ayrıca, halka arz hasılatının iki aylık sürede ödenememesi halinde nasıl hareket edilecektir?

 

Halka arz edilip de süresinde satılmayan payların bedellerinin tamamı, süresinde halka arz edilmeyen payların bedellerinin ise, yüzde yirmibeşi iki aylık süreyi izleyen üç gün içinde ödenmelidir. Pay senetlerinin halka arzı Sermaye Piyasası Mevzuatına göre yapılacaktır. Yeni TTK 350'nci madde hükmüne göre de, 346'ncı madde uyarınca, halka arz edilmek üzere pay taahhüdünde bulunulduğu takdirde, halka arz, kurucular, yönetim kurulu veya yetkili herhangi bir organ tarafından onaylanmış kabul edilecektir.

 

Yeni TTK ile taahhüt tutarının üzerinde halka arza imkan tanınarak girişimciler cesaretlendirilmektedir. Ayrıca, bu yöntem ile halka açık kuruluş özelikle de tek kişilik anonim şirketlerde kolaylaştırılmış olmaktadır. örneğin bir banka veya bir aracı kuruluş tek kişilik bir anonim şirket kurmak isterse, bir lira dahi ödemeden şirketi kurabilir, pay senetlerini halka arz ederek sermaye toplayabilir ve kendisi de primlerden kazanç sağlayabilir. Aynı şekilde, önemli marka olmuş kendilerine piyasada güvenilen şirketler veya holdingler de kuracakları yeni şirketler için bu yöntemi uygulayarak, şirketlerine duyulan güveni elde edecekleri primler nedeniyle kazanç sağlayabilirler. Aslında bu özellikle piyasada güven duyulan firmalar için çok önemli bir düzenlemedir.