6102 sayılı Yeni TTK'nın yürürlüğe girmesi ile çok sayıda küçük çaplı limited şirket ortakları şahıs işletmelerine dönmeyi düşünmektedir. 31 Aralık 2011 tarihi itibariyle, Türkiye'de, faal 65 bin 409, gayri faal 32 bin 782 olmak üzere toplam 98 bin 191 anonim şirket ve 568 bin 567 faal, 175 bin 434 gayri faal olmak üzere toplam 744 bin 1 limited şirket olduğu bilinmektedir. Gayri faal gözüken şirket sayısı toplamı 247 bin 558'dir.* Yeni TTK'ile şirketlere ilişkin yapılan düzenlemeler gayri faal olan şirketlerin tasfiye edilmesi ya da şahıs işletmelerine dönmesi sonucunu doğurabilecektir. Faal olan firmalardan da, Yeni TTK ile getirilen düzenlemelerden uzak kalmak için şahıs firmalarına dönmek isteyenler olabilecektir. Nitekim Gümrük ve Ticaret Bakanlığı'nca yapılan açıklamalardan anlaşıldığı kadarıyla gayri faal olan firmaların tasfiyesi veya dönüşümü ile faal olup ta şahıs firmasına dönmek isteyenler için kolaylaştırıcı düzenlemeler yapılacaktır.

Şirketlerin şahıs işletmelerine dönmek istemelerinin nedenleri arasında, Yeni TTK ile birçok yeni düzenleme getirilmekle birlikte, belki de en önemli nedeni Yeni TTK ile limited şirketlere de denetim yaptırma yükümlülüğünün getirilmiş olmasıdır. Ancak vurgulamak gerekir ki, sadece Yeni TTK ile getirilen düzenlemeler nedeniyle şahıs işletmelerine dönüş gerçekleşmeyecektir. Vergisel boyutuyla da şahıs işletmesi ile limited şirketlerin karşılaştırılması gerekecektir. Yazımızda öncelikle Yeni TTK ile limited şirketlere getirilen yeni düzenlemeler ele alınacak ve sonrasında da vergisel açıdan avantaj ve dezavantajları incelenecektir. Bugünkü yazımızın konusunu Yeni TTK ile limited şirketlere denetime ilişkin getirilen düzenlemeler oluşturacaktır. Sonraki yazılarımızda da konunun farklı boyutlarıyla karşılaştırma yapılacaktır.

Yeni TTK ile tüm limited şirketler, anonim şirketlerde olduğu gibi denetime tabi olacaktır. Kanun, ciro, aktif büyüklük gibi kriterleri dikkate almadan tüm şirketleri bağımsız denetime tabi tutmuştur. Ancak, yapılacak olan değişikliklerde bazı kriterler (ciro, aktif büyüklük, sektörel ayrım gibi) dikkate alınarak belirli kriterlerin altında kalan firmalar için bağımsız denetim, işlem denetimi ve özel denetim yapılmayacağına yönelik düzenleme olabilir. Yeni TTK 397'nci madde gerekçesinde de belirtildiği üzere kaynak alınan Alman Ticaret Kanununun 316'ncı maddesine göre küçük anonim şirketler denetimden istisna edilmiştir. Denetim bakımından limited şirketlere getirilen yükümlülükler aşağıdaki gibidir.

Yeni TTK 635'inci madde hükmüne göre, anonim şirketin denetçiye ve işlem denetçileriyle denetime ve özel denetime ilişkin hükümleri limited şirketlere de uygulanacaktır.

Bağımsız denetim bakımından, Yeni TTK'nın 397 ve geçici 6'ncı maddeleri birlikte değerlendirildiğinde;

Büyük, küçük ve orta ölçekli, halka açık olan veya olmayan, hisse senetleri borsada işlem gören veya görmeyen, özel ve kamu sektörüne dahil tüm anonim şirketler denetime tabi olacaklardır. Hiçbir anonim şirket bu denetimden istisna edilmemiştir. Ancak küçük ve orta ölçekli şirketlere özgü nispeten hafif hükümler getirilmiştir. Getirilen bu hükümlerin (küçük anonim şirketlerin denetçi olarak YMM ve/veya SMMM seçebilmeleri) denetlemenin niteliğini, kalitesini ve denetçinin sorumluluklarını etkilemediği özellikle vurgulanmıştır.

Ayrıca, yeni TTK'nın Geçici 6'ıncı maddesi ile anonim şirketlerin yanı sıra limited ve sermayesi paylara bölünmüş komandit şirketlerin de denetime tabi olacağı öngörülmüştür.

İşlem denetimi ile anonim şirketler bakımından önem taşıyan bazı işlemlerin denetlenmesi öngörülmektedir. İşlem denetimi konusuna giren bu işlemleri maddeleriyle birlikte şöyle özetleyebiliriz; birleşme (md. 148), bölünme (md. 170), tür değiştirme (md. 187), şirket kuruluşu (md. 351), sermaye artırımı (md. 458), sermaye azaltılması (md. 473/2) ve menkul kıymet ihracı (md. 505)'dır. Saymış olduğumuz maddelerde ayrı ayrı bu faaliyetlerin işlem denetimine tabi olacağı düzenlenmiştir. İşlem denetçisi raporu olmadan, ilgili işlem ticaret sicilinde tescil ve ilan edilemeyecek ve söz konusu hukuki işlem geçerlik kazanamayacaktır. İşlem denetimi Yeni TTK 635'inci maddede de düzenlendiği üzere limited şirketler için de geçerli olacaktır.

özel denetimden kasıt ise, belirli olayların açıklığa kavuşturulmasının sağlanması olarak ifade edilebilir. Yeni TTK'nın 438-444 maddeleri pay sahibinin ve azınlığın özel denetçi tayinini Eski TTK'ya göre (md. 348) daha etkin bir şekilde düzenlemiştir. Yeni TTK md. 438'e göre, tek bir paya sahip olsa bile her pay sahibi, pay sahipliği haklarının kullanılabilmesi için gerekli olduğu takdirde ve bilgi alma veya inceleme hakkı daha önce kullanılmışsa, belirli olayların özel bir denetimle açıklığa kavuşturulmasını, gündemde yer almasa bile genel kuruldan isteyebilecektir. özel denetim limited şirketler için de uygulanacaktır.

Bir diğer denetim türü de 378'inci madde hükmüne göre, payları borsada işlem gören şirketlere uzman bir komite (riskin erken teşhisi komitesi) kurma zorunluluğu getirilirken, diğer şirketlerde denetçinin böyle bir komite kurulması gerekliliğini yönetim kuruluna bildirmesi üzerine yönetim kurulunca derhal komite kurulacaktır. Bu düzenleme de limited şirketleri kapsamaktadır.

Dolayısıyla limited şirketler yukarıda kısaca açıklandığı gibi, finansal tabloların bağımsız denetimi, işlem denetimi, özel denetim ve denetçinin öngörmesi durumunda riskin erken teşhisi komitesi kurma yükümlülüğüyle karşı karşıyadırlar. Vurgulanmalıdır ki, bu denetimlerin firmalara maliyeti olacaktır. Şahıs işletmesinin tercih edilmesi durumunda saymış olduğumuz denetimler söz konusu olmayacak ve denetim nedeniyle herhangi bir maliyete de katlanılmayacaktır. İlerleyen yazılarımızda konu farklı boyutlarıyla karşılaştırılmaya devam edilecektir.