Son yazımızda Yeni TTK'da İşlem Denetimi ve özel Denetim konusunu incelemiştik. Bu yazımızda ise, Yeni TTK'daki bir diğer denetim türü olan ve denetimin asıl konusunu oluşturan finansal tabloların denetimi konusunu ele alacağız. Anonim şirketin ve şirketler topluluğunun finansal tablolarının denetlenmesi Yeni TTK'nın 397 ila 406'ncı maddelerinde düzenlenmiştir.

Yeni TTK'nın 397'nci maddesine göre, anonim şirketin ve şirketler topluluğunun finansal tabloları denetçi tarafından, uluslararası denetim standartlarıyla uyumlu Türkiye Denetim Standartlarına göre denetlenecektir. Yönetim kurulunun yıllık faaliyet raporu içinde yer alan finansal bilgilerin, denetlenen finansal tablolar ile tutarlı olup olmadığı ve gerçeği yansıtıp yansıtmadığı da denetimin kapsamı içinde olacaktır. Denetçinin denetiminden geçmemiş finansal tablolar ile yönetim kurulunun yıllık faaliyet raporu düzenlenmemiş hükmünde sayılacaktır.

Kanunun gerekçesinde de belirtildiği üzere, anonim şirketlerin ve şirketler topluluğunun denetlenmeleri zorunlu hale getirilmiştir. Denetlenecek olan ise, finansal tablolar ile yıllık raporlar ve bunlar bağlamında tüm şirket muhasebesidir. Yönetim kurulunun yıllık faaliyet raporunun denetlenmesi kanunda finansal bilgiler ile sınırlandırılmıştır. Yönetim kurulu yıllık faaliyet raporunda yer alan finansal bilgilerin, denetlenen finansal raporlarla tutarlı olup olmadığı denetim bakımından önem arz edecektir. Aksi türlü, yönetim kurulu yıllık faaliyet raporunun hukuki işlemlerinin yerindeliğinin ve geçerliliğinin hukuken denetlenmesinden bahsedilmemektedir. Ancak bu hukuki işlemlerin, olumlu veya olumsuz olsun finansal tablolara yansımasına bakılacaktır.

397'nci madde gerekçesinde denetimin noktasal değil bütünsel olacağı ve zaman zaman değil sürekli yapılacağı belirtilmiştir. 398'inci maddenin gerekçesinde de, finansal tablolar ile yönetim kurulu faaliyet raporlarının denetlenmesinin, bu belgelerin kağıt üzerinden incelenmesi olmadığı, envanter de dahil olmak üzere tüm muhasebenin, kayıtlar ve kayıtların dayandığı belgeler ile denetlenmesi olduğu, bu denetlemenin özel değil genel olduğu, bazı olayların denetimi olmayıp, tüm veya tümün denetimi olduğu belirtilmiştir. Ayrıca, Uluslararası Denetim Standartları, Türkiye Muhasebe Standartları ile Uluslararası Finansal Raporlama Standartları (IFRS) izin vermedikçe denetim sondaj usulüyle yapılamayacaktır.

üzerinde durulması gereken bir diğer husus ise, 398'inci madde hükümlerinde, 'finansal tablolar' denilerek, denetlemenin yıl sonu tablolara özgülenmemiş olmasıdır. Ulusal ve uluslararası denetleme standartlarının gerekli gördüğü ara dönem tablolar da, denetimin kapsamında olacaktır. 397'nci madde gerekçesinde denetçinin denetiminden geçmemiş finansal tabloların yıllık ve altı aylık finansal tablolar için öngörüldüğü, açılış ve ara bilançolar ile tasfiye bilançoları ve diğer bilançolara uygulanamayacağı belirtilerek de ara dönem tabloların denetiminden bahsedilmiştir.

Hangi şirketler denetime tabi olacaktır? Yeni TTK'nın 397 ve geçici 6'ncı maddeleri birlikte değerlendirildiğinde;

- Büyük, küçük ve orta ölçekli, halka açık olan veya olmayan, hisse senetleri borsada işlem gören veya görmeyen, özel ve kamu sektörüne dahil tüm anonim şirketler denetime tabi olacaklardır. Hiçbir anonim şirket bu denetimden istisna edilmemiştir, Ancak küçük ve orta ölçekli şirketlere özgü nispeten hafif hükümler getirilmiştir. Getirilen bu hükümlerin (küçük anonim şirketlerin denetçi olarak YMM ve/veya SMMM seçebilmeleri) denetlemenin niteliğini, kalitesini ve denetçinin sorumluluklarını etkilemediği özellikle vurgulanmıştır.

- Ayrıca, yeni TTK'nın Geçici 6'ıncı maddesi ile anonim şirketlerin yanı sıra limited ve sermayesi paylara bölünmüş komandit şirketlerin de denetime tabi olacağı öngörülmüştür.

514'üncü ve izleyen madde hükümlerinde, anılan tabloların tabi olduğu standartlara ve raporlara hakim ilkeler düzenlenmiştir. Denetimin konusu ve kapsamı da 398'inci maddede düzenlenmiştir.

Şirketin ve topluluğun finansal tabloları ile yönetim kurulunun yıllık faaliyet raporunun denetimi; envanterin, muhasebenin ve Türkiye Muhasebe Standartlarının öngördüğü ölçüde iç denetimin, riskin erken saptanması ve yönetilmesi amacıyla kurulan komitenin yönetim kuruluna verdiği raporların, yönetim kurulunun yıllık faaliyet raporunun denetimidir.

Denetim, şirketin finansal tablolarının ve yönetim kurulunun yıllık faaliyet raporunun denetçinin denetleme sırasında elde ettiği bilgilerle uyum içinde olup olmadığını belirtip, açıklayacak şekilde yapılır. Finansal tablolar ve yıllık faaliyet raporlarının denetlenmesi, bu belgelerin kağıt üzerinden incelenmesi olmayıp, envanter de dahil olmak üzere tüm muhasebenin, kayıtlar ve kayıtların dayandığı belgeler ile denetlenmesidir. Ayrıca denetim, kanuna, uluslararası muhasebe standartlarına ve esas sözleşme hükümlerine uyulup uyulmadığını da içerecektir.


Kanunun 398'inci maddesinde denetimin özenle yapılması gereği vurgulanmıştır. Denetçiliğin bir meslek olduğu, mesleğin profesyonelliği şart kıldığı, profesyonelliğin ise, güncel yenilikleri izleyen ve sindirilmiş bulunan uzmanlık bilgisini, bilimsel yöntemi, tarafsızlığı, ciddiyeti ve meslek ahlakı anlamında 'etik'i ve uluslararası denetim standartlarını içerdiği, kanunun gerekçesinde açıklanmıştır.