Merkez Bankası ve BDDK uyarınca hangi firmalar bağımsız denetime tabidir?

Genelde bağımsız denetim denildiğinde aklımıza Bakanlar Kurulunca belirlenen hadleri aşan firmaların bağımsız denetimi gelmektedir. Halbuki, Merkez Bankası, Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu, Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu, Sermaye Piyasası Kurumu gibi kurumların da düzenlemeleri çerçevesinde şirketler bağımsız denetime tabi olabiliyor. Bugün asıl olarak vurgulamak istediğimiz konu, Bakanlar Kurulunca belirlenen hadlerin altında kalarak zorunlu bağımsız denetime tabi olmasa ya da hadleri aşarak bağımsız denetime tabi olunsa bile Merkez Bankası ile BDDK düzenlemeleri uyarınca yapılması gereken bağımsız denetimdir.

17 Şubat 2018 Tarihli Resmî Gazete’de Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası tarafından yayımlanan “Döviz Pozisyonunu Etkileyen İşlemlerin Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası Tarafından İzlenmesine İlişkin Usul Ve Esaslar Hakkında Yönetmelik” uyarınca 15 milyon ABD Doları üzerinde kredi kullananlar bağımsız denetime tabi olacaktır. Yönetmelik uyarınca;

Yurt içinden ve yurt dışından sağlanan yabancı para nakdi krediler ile dövize endeksli kredilerinin toplamı ilgili hesap döneminin son iş günü itibarıyla 15 milyon ABD doları ve üstünde olan firmalar, veri formu ile talep edilen bilgileri, açıklama formuna uygun olarak Bankaya müteakip hesap döneminden itibaren bildirmekle yükümlüdür. Kredi tutarlarının ABD doları karşılığı ilgili dönemin son iş gününe ilişkin Resmî Gazete’de yayımlanan döviz alış kuru kullanılarak belirlenir.

Burada dikkat edilecek konu, “Yurt içinden ve yurt dışından sağlanan yabancı para nakdi krediler ile dövize endeksli kredilerinin toplamı ilgili hesap döneminin son iş günü itibarıyla 15 milyon ABD doları ve üstünde olan firmalar”ın bağımsız denetime tabi olacağıdır. Yıl içinde açılıp kapanan krediler 15 milyon ABD dolarına dahil edilmeyecektir. İlgili hesap döneminin son iş günü itibariyle rakam tespiti yapılacaktır.

Bildirimle yükümlü olunup olunmadığının belirlenmesinde, firmanın yabancı para nakdi kredileri ile dövize endeksli kredileri toplamı hesaplanırken varsa son hesap dönemine ilişkin TMS’lere göre hazırlanan finansal durum tablosu, TMS’lere göre hazırlanmış finansal durum tablosunun bulunmaması durumunda ise vergi mevzuatı çerçevesinde kamu idarelerine sunulmak üzere hazırlanan bilanço dikkate alınır.

Bildirimle yükümlü olan firmanın, yabancı para nakdi krediler ile dövize endeksli kredileri toplamı Bankaca tanımlanan sınırın altında kalması durumunda, müteakip yıllık hesap döneminden itibaren bildirim yükümlülüğü sona erecektir.

Bildirim yükümlülüğü olan firma, yükümlülüğün başladığı tarihten itibaren 60 gün içinde denetçi ile denetim sözleşmesi yapacaktır.

Yıllık hesap dönemine ilişkin bildirilen verilerin denetimi, bu verilerin ara dönemlerde bildirilen veriler ile tutarlılığının denetimi de dahil, denetçi tarafından KGK düzenlemelerine uygun olarak izleyen yılın 31 Mayıs tarihine kadar tamamlanır.

Denetçi, olumlu görüş içeren denetim raporunun imzalanmış kopyasını 31 Mayıs tarihine kadar Sisteme yükler ve onay işlemini gerçekleştirir.

Denetçi, denetim sözleşmesini, Sisteme yüklediği raporları ve yazdığı yazıyı KGK düzenlemelerinde belirlenen süreler içerisinde KGK’ya bildirir. Bu süre KGK tarafından 30 Haziran 2020 tarihine kadar uzatılmıştır. Ancak Merkez Bankası henüz süre uzatımına ilişkin bir açıklama yapmamıştır.

16 Ağustos 2019 tarihli Resmi Gazete’de BDDK tarafından yayımlanan “Bankaların Kredi İşlemlerine İlişkin Yönetmelikte Değişiklik Yapılmasına İlişkin Yönetmelik” uyarınca;

Bankacılık sektöründeki toplam riski talep edilen kredi dahil, Türkiye Bankalar Birliği Risk Merkezi nezdindeki en güncel bilgilere göre 100 milyon TL ve üzerinde olan bankalar ve finansal kuruluşlar dışındaki kredi müşterilerinden, kredi tahsis aşamasında (burada dönem sonun bilançoda yer alan kredi tutarı esas alınmamakta, Türkiye Bankalar Birliği Risk Merkezi nezdindeki en güncel bilgiler dikkate alınmaktadır);

a) Kamu Gözetimi, Muhasebe ve Denetim Standartları Kurumu tarafından yayımlanan muhasebe ve finansal raporlama standartları çerçevesinde konsolide finansal tablo hazırlama yükümlülüğü bulunanlardan konsolide, konsolide finansal tablo hazırlama yükümlülüğü bulunmayanlardan konsolide olmayan, aynı standartlara uygun olarak hazırlanıp Kamu Gözetimi, Muhasebe ve Denetim Standartları Kurumu tarafından yetkilendirilmiş bağımsız denetim kuruluşlarınca denetlenmiş en güncel finansal tablolarının,

b) Kamu Gözetimi, Muhasebe ve Denetim Standartları Kurumu tarafından yayımlanan muhasebe ve finansal raporlama standartlarında tanımlandığı şekilde başka bir işletmenin bağlı ortaklığı olanlardan, söz konusu standartlardaki tanımlamalara uyan ana ortaklıklarının Kamu Gözetimi, Muhasebe ve Denetim Standartları Kurumu tarafından yetkilendirilmiş bağımsız denetim kuruluşlarınca denetlenmiş en güncel konsolide finansal tablolarının,

c) Başka işletmelerin tek başına kontrolünde olmayan ancak müşterek kontrol edilen bir işletme olanlardan, müşterek kontrol eden işletmelerin her birinin Kamu Gözetimi, Muhasebe ve Denetim Standartları Kurumu tarafından yayımlanan muhasebe ve finansal raporlama standartları çerçevesinde hazırlanmış ve Kamu Gözetimi, Muhasebe ve Denetim Standartları Kurumu tarafından yetkilendirilmiş bağımsız denetim kuruluşlarınca denetlenmiş en güncel haliyle varsa konsolide, yoksa konsolide olmayan finansal tablolarının,

ç) (a) ila (c) bentlerinde belirtilen finansal tablolarda yer verilen bilgilerden hareketle hazırlanacak ve bağımsız denetim kuruluşunun güvence raporunu içeren analiz tablosunun,

d) Anonim ortaklık olanlardan, Sermaye Piyasası Kurulu tarafından 3/1/2014 tarihli ve 28871 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan, Kurumsal Yönetim Tebliği (II-17.1)’nde yer alan kurumsal yönetim ilkelerine uyum raporunun,

bankalarca alınması zorunludur. Kurumsal Yönetim Tebliğine tabi olmayan anonim ortaklıklar açısından (d) bendi uyarınca hazırlanacak rapor, kurumsal yönetim ilkelerinden; yönetim kurulunun işlevi, faaliyet esasları ve yönetim kurulu üyelerine ve üst düzey yöneticilere sağlanacak mali haklara ilişkin ilkeler bakımından Kurumsal Yönetim Tebliğinde yer alan hükümler kıyasen dikkate alınmak suretiyle ve anılan Tebliğe uygun şekilde hazırlanır.

Bu madde hükümleri uyarınca bankalarca alınması zorunlu tutulan finansal tablolar, yurt dışında yerleşik kredi müşterileri bakımından, tabi oldukları yabancı mevzuat uyarınca düzenleyecekleri uluslararası standartlara uygun dipnotlarını da içeren bilanço ile kâr ve zarar cetvelleri ile bunlara ek finansal tabloları ifade eder. Yurt dışında yerleşik kredi müşterileri açısından birinci fıkranın (d) bendi uygulanmaz.

Yukarıda sayılan finansal tabloların, analiz tablosunun ve kurumsal yönetim ilkeleri uyum raporunun, kredi ilişkisinin devam ettiği sürece her yıl hesap dönemini izleyen altı ay içinde (2019 dönemi için 30.06.2020 tarihine kadar) alınmasına devam olunur.

Sonuç olarak, Merkez Bankası düzenlemeleri çerçevesinde yurt içinden ve yurt dışından sağlanan yabancı para nakdi krediler ile dövize endeksli kredilerinin toplamı ilgili hesap döneminin son iş günü itibarıyla 15 milyon ABD doları ve üstünde olan firmalar bağımsız denetime tabidir.

BDDK düzenlemeleri çerçevesinde ise, 100 milyon TL’lik toplama bakılırken dönem sonu bilançosunda yer alan kredi tutarı esas alınmamakta, Türkiye Bankalar Birliği Risk Merkezi nezdindeki en güncel bilgiler dikkate alınmaktadır.

Hem Merkez Bankası hem de BDDK uyarınca istenen denetimler hadlerden kaynaklı zorunlu denetim ile karıştırılmamalıdır. Firmalar hadlerin altında kalıp bağımsız denetime tabi olmasa bile 15 milyon USD’lik ve 100 milyon TL’lik sınırlara göre bağımsız denetim yaptırmak zorunda olacaklardır.